Thạch anh là một trong số những khoáng vật phổ biến trên Trái Đất. Trong tiếng Anh nó được gọi là quartz. Theo một trong những giả thiết, từ quartz trong tiếng Đức gần nghĩa với “vân ngang”, vì khi quan sát trên bề mặt của tinh thể thạch anh người ta thấy có nhiều sọc nằm trong mặt phẳng ngang vuông góc với phương dài nhất của tinh thể này.
Từ thời xa xưa, thạch anh (quartz) đã được coi là một thứ đá màu nhiệm. Ở phương Tây, các nhà chiêm tinh học hay các phù thủy, các thầy bói thường sử dụng quả cầu pha lê (làm bằng thạch anh trắng) để xem quá khứ, nhìn tương lai.
Các tinh thể thạch anh trong suốt có màu sắc đa dạng: trắng sữa, tím, hồng, nâu xám, đen, vàng… và được sử dụng làm đồ trang sức từ rất xa xưa. Ngoài ra còn có thạch anh ám khói, thạch anh tóc.
Các loại thạch anh có màu tím tới tím phớt hồng trong tiếng Anh được gọi là amethyist, từ amethyist xuất phát từ chữ Hy Lạp “amethystos” có nghĩa là không say bởi vì ngày xưa người ta tin rằng khi đã đeo ametit thì không giờ bị say. Amethyist đã từng một thời rất được ưa chuộng và nó có giá trị cao nhất trong các loại thạch anh khác.
Các nhà trường sinh học còn cho rằng thạch anh là một thứ đá trực cảm và cực nhạy, có khả năng làm cho con người giao tiếp với vũ trụ, với thế giới siêu nhiên. Một loạt thí nghiệm do các nhà khoa học và các bác sĩ tâm lý nổi tiếng của Mỹ tiến hành, cho thấy rằng những hình ảnh hiện lên trên viên đá thạch anh là có thật chứ không phải là bịa đặt.
Thạch anh được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như điện tử, quang học,… và trong ngọc học. Với nhiều màu sắc, hình dạng và cấu trúc khác nhau, thạch anh ngày càng được ưa chuộng không những trong trang sức mà còn trong lĩnh vực trưng bày và phong thuỷ.
Thông thường thạch anh được xem là đá bán quý nhưng một số loại thạch anh tím, vàng… khi trở nên trong suốt thuần khiết thì nó trở thành đá quý.